Początki Tarnobrzega sięgają 1567 roku, kiedy to Tarnowscy rozpoczęli starania o założenie „Nowego Tarnowa” czy też „Tarnodworu”, W dokumencie sporządzonym 28 maja 1593 roku król Zygmunt III Waza zezwolił kasztelanowi sandomierskiemu, Stanisławowi Tarnowskiemu, na założenie nowego miasta na gruntach dóbr dziedzicznych. Ponieważ żadna z wcześniejszych nazw nie przyjęła się – ostatecznie miasto nazwano Tarnobrzegiem. Akt lokacyjny Tarnobrzega – na prawie magdeburskim, z przywilejem składu wina i dwóch jarmarków w ciągu roku.

Pierwotnie Tarnobrzeg swym obszarem obejmował teren obecnego placu Bartosza Głowackiego wraz z odchodzącymi od niego uliczkami oraz kościołem Wniebowzięcia N.M.P. (klasztor oo.dominikanów). Zaś Dzików – siedziba rodu Tarnowskich z Pałacem Dzikowskim – znajdował się obok Tarnobrzega, zaś w odległości 2 km w kierunku południowym była osada Miechocin wraz z kościołem św. Marii Magdaleny.

Przed lokacją miasta w kluczu tarnowskim zajmowano się tradycyjnym rolnictwem, hodowlą, spławem do Gdańska oraz hutnictwem żelaza. Pierwsze wzmianki o kuźnicach dzikowskich pochodzą z 1565 roku.

Swoje produkty Tarnowscy sprzedawali na rynkach w Baranowie Sandomierskim i Sandomierzu. Oczywiście dążyli do usamodzielnienia się, poprzez stworzenie własnego ośrodka handlowego. Udało się to zrealizować w końcu XVI wieku. Na podstawie dokumentu sporządzonego 28 maja 1593 roku król Zygmunt III Waza zezwolił kasztelanowi sandomierskiemu, Stanisławowi Tarnowskiemu, na założenie nowego miasta na gruntach dóbr dziedzicznych. Nadał Tarnobrzegowi prawo magdeburskie oraz przyznał pełnię władzy wójtowi zależnemu tylko od dziedzica. Monarcha ustanowił prawo składu wina oraz dwa jarmarki roczne – zwane zbożowymi, które miały być urządzane w powiązaniu ze świętami św. Trójcy oraz Apostołów św.św. Szymona i Judy. Niezależnie od nich zezwolił na odbywanie się dwóch targów tygodniowych we wtorki i piątki. Podpisanie aktu lokacyjnego nie przesądziło jeszcze o budowie miasta. Złożyło się na to kilka faktów: śmierć fundatora, osłabiona pozycja Tarnowskich oraz spadkowa koniunktura gospodarcza. Rzeczywista budowa miasta Tarnobrzeg nastąpiła dopiero w latach 20 i 30 XVII wieku, kiedy to Michał Stanisław Tarnowski  (1590-1654) rozpoczął budowę miasta Tarnobrzega.

Na podstawie przeprowadzonych badań architektonicznych wiadomo, że Zamek Dzikowski funkcjonował w pierwszej połowie XVII wieku, a kompleks ziemski Tarnowskich rozciągał się od Sandomierza (Trześń) na północy po Machów na południu, nieopodal Baranowa Sandomierskiego, a Tarnobrzeg ulokowano na korzystnych równinach w środku całości majątku.